Sơn Tinh là vị thần cai quản núi Tản Viên, là nhân vật tài đức sở hữu phép thuật thần thông phi thường có thể điều khiển đất đá và muôn thú. Trong lần kén rể của Vua Hùng, Sơn Tinh cũng là người giành chiến thắng và cưới được công chúa Mị Nương.

Thủy Tinh là thần nước đến từ miền biển, có tài gọi gió và hô mưa, làm rung chuyển trời đất và điều khiển nước biển. Vì không cam tâm khi thua Sơn Tinh trong cuộc thi kén rể nên Thủy Tinh đã cho dâng nước đánh Sơn Tinh mỗi năm, và được người đời truyền miệng nhau lý giải cho hiện tượng lũ lụt.

Mị Nương là con gái của Vua Hùng thứ 18. Trong truyện "Sơn Tinh, Thuỷ Tinh" nàng được mô tả là một cô gái đến tuổi cập kê, trẻ trung, xinh đẹp và được vua cha hết mực yêu thương.

Mai An Tiêm - con nuôi vua Hùng thứ 17 - là một chàng trai nhanh nhẹn, tháo vát, lại chăm chỉ nên được nhà vua rất mực yêu mến. Sau vì làm phật ý vua mà bị đày ra đảo hoang. Tại đây, An Tiêm cùng vợ chăm chỉ làm ăn, gây được giống dưa hấu quý, tiếng đồn khắp xa gần nên được Vua gọi về phục chức cũ. An Tiêm được coi là ông tổ của nghề trồng dưa hấu tại Việt Nam.

Thạch Sanh là chàng trai mồ côi cha mẹ, sống bằng nghề đốn củi trong túp lều nhỏ dưới gốc đa. Thạch Sanh khỏe mạnh, giỏi võ nghệ và có tấm lòng trượng nghĩa. Mặc dù bị Lý Thông nhiều lần hãm hại nhưng chàng vẫn tai qua nạn khỏi, đồng thời còn giết được chằn tinh, đại bàng tinh, cứu được con vua Thủy Tề và cưới được công chúa.

Lý Thông làm nghề bán rượu, tính tình gian xảo và ranh ma. Giả vờ kết nghĩa với Thạch Sanh để nhằm mưu lợi cho bản thân, nhiều lần đẩy em mình vào cửa tử nhưng đều thất bại. Về sau khi sự thật được phơi bày, dù được Thạch Sanh tha thứ nhưng Lý Thông vẫn bị ông trời trừng trị trên dường về quê.

Tấm trong truyện cổ tích Việt Nam là một cô gái thùy mị nết na, giỏi giang, tháo vát. Tấm sống cùng mẹ kế và con gái riêng của bà ta là Cám. Cuộc sống của Tấm rất khó khăn khi luôn bị mẹ kế và em gái bày mưu hãm hại đến mức phải đầu thai chuyển kiếp rất nhiều lần thì mới có thể tìm được hạnh phúc riêng cho mình vào cuối câu chuyện.

Trong truyện cổ tích "Tấm Cám", Cám là một cô gái đanh đá, lười biếng, được mẹ nuông chiều và hay ganh đua với chị của mình. Cám cũng có tính nham hiểm khi nhẫn tâm góp sức cùng mẹ hại chị mình hết lần này đến lần khác. Đến cuối truyện cô đã phải nhận sự trừng trị thích đáng cho những việc làm của mình.

Dì Ghẻ là mẹ kế của Tấm, mẹ đẻ của Cám. Chính vì vậy mà ngay từ trong cách đối xử, bà ta đã có sự phân biệt rõ ràng giữa con đẻ và con riêng. Không chỉ vậy, Dì Ghẻ còn là một người đàn bà độc ác, một tay bà ta đã tạo nên bao đau khổ, bất hạnh cho cuộc đời của cô Tấm.

Bụt là nhân vật thường xuyên góp mặt trong truyện cổ tích Việt Nam với dáng vẻ hiền lành cùng phép thuật nhiệm màu. Nhân vật này thường cứu giúp người hiền nên mang ý nghĩa đại diện cho mơ ước, khát vọng của con người về cuộc sống tốt đẹp, về cái thiện chiến thắng cái ác, về sự công bằng trong xã hội.

Chằn Tinh là quái vật hung dữ và độc ác. Chằn Tinh thường xuất hiện trong các truyện thần thoại, cổ tích như những kẻ xấu xa, luôn làm mọi điều ác như: cướp vàng bạc, ăn thịt người, tận diệt các loài vật… Chúng thường thích sống trong rừng sâu, các hang đá heo hút và hoạt động chủ yếu về đêm.

Ngựa sắt là chiến mã cùng Phù Đổng Thiên Vương xung trận diệt giặc. Tương truyền rằng đây là một con vật đặc biệt với cơ thể cao to, toàn thân làm bằng sắt, có khả năng phun ra lửa và sở hữu sức chiến đấu phi thường. Ngựa sắt đã góp phần không nhỏ giúp tiêu diệt quân giặc, lập nên truyền thuyết được người dân Việt Nam đời đời truyền tụng.

Lang Liêu là hoàng tử 18 của Vua Hùng thứ 6, có tính tình hiền hậu, lối sống đạo đức, hiếu thảo với cha mẹ. Theo truyện cổ Việt Nam, Lang Liêu là người được Vua Hùng lựa chọn truyền ngôi báu khi dâng lên Vua 02 món lễ vật lạ là bánh chưng và bánh giầy tượng trưng cho âm dương, đất trời. Đây cũng là 02 loại bánh được người Việt Nam sử dụng để cúng tổ tiên mỗi dịp Tết.

Anh Khoai hiền lành và chăm chỉ. Anh làm thuê cho Phú Ông và thật thà tin vào lời hứa Phú Ông sẽ gả con gái mình. Về sau Phú Ông không chỉ không giữ lời mà còn lừa anh tìm cây tre trăm đốt. Nhờ sự giúp sức của Bụt mà anh Khoai đã giành chiến thắng trong cuộc giao kèo với Phú Ông.

Phú Ông là người giàu có trong vùng, trong nhà thường có nhiều người hầu kẻ hạ. Trong truyện "Cây Tre Trăm Đốt" Phú Ông là một người xấu tính khi hết lần này đến lần khác lợi dụng sự thật thà của người khác để quỵt tiền công và thu lợi về cho mình.

Người em là nhân vật mồ côi từ nhỏ, tính tình hiền lành, bị anh ruột tham lam của mình chiếm gần hết của cải cha mẹ để lại, chỉ cho người em một túp lều và mảnh vườn nhỏ, trong đó có cây khế ngọt. Nhưng cũng nhờ cây khế đó mà người em gặp được chim thần, cho chim ăn khế và được đền đáp lại bằng vàng.

Chim thần (một số phiên bản truyện sẽ là con Quạ), là một nhân vật quan trọng trong truyện "Ăn Khế Trả Vàng" góp phần thể hiện thông điệp "ở hiền gặp lành". Chim trả ơn cho người em bằng cách chở đến đảo vàng bạc, đồng thời cũng là nhân vật trừng trị người anh tham lam.

Chú Cuội trong "Sự Tích Chú Cuội Cung Trăng" là một chàng trai hiền lành làm nghề đốn củi, một lần tình cờ phát hiện loại cây thuốc quý và mang về nhà trồng, Cuội đã cứu giúp được rất nhiều người. Tuy nhiên, người vợ khờ lại vô tình tưới nước bẩn làm cây bật gốc, Cuội bám giữ gốc cây nên cũng bị kéo bay lên cung trăng.

Thằng Bờm là một trong số những nhân vật tiêu biểu cho dòng văn học dân gian. Nhân vật này được miêu tả với nhiều tính cách khác nhau, thường được biết đến như một người thật thà, vụng về và chất phác, một số khác lại cho rằng Thằng Bờm là một cậu bé chăn trâu mồ côi cha mẹ tinh nghịch, tốt bụng và ham học hỏi.

Anh nông dân là nhân vật phụ phổ biến trong nhiều truyện cổ tích Việt Nam. Trong truyện "Trí Khôn Của Ta Đây" anh nông dân được mô tả là một người thông minh và nhanh trí, chính nhờ vậy mà có thể xua đuổi được con cọp hung ác.

Con Cọp trong truyện "Trí Khôn Của Ta Đây" là một nhân vật đại diện cho sự hung ác nên cuối cùng đã bị con người dùng trí thông minh để trừng trị.